I-PEc MS 3065, LXXXIII [Johannes Ciconia: Le ray au soleyl qui dret som kar meyne]
①イングランドのウィコンブ(William of Whichbury)の〈夏は来たりぬ(Sumer is icumen in)〉(1261-64年頃・GB-Lbl Harley 978, 11v)
四声がカノン(rota)・二声は固執低音(pes)から構成されます。
三声カノン(chase)で構成されます。
③モンセラートの朱い本(1399年・E-MO MS 1 (Llibre Vermell de Montserrat), 21v)の〈おお、輝ける乙女よ(O Virgo Splendens)〉
三声カノン(caça)で構成されます。
④トゥルネーのミサ(1349年・B-Tc 476, 32v)のSanctus
三声カノンです。
楽譜を反転させて歌うことができるカノンです。マショー歌集A(F-Pnm Français 1584, 479v-480r)、B(F-Pnm Français 1585, 309r)、E(F-Pnm Français 9221, 136r)、G(F-Pnm Français 22546, 153r)、M(F-Pnm Français 843, 244v-245r)、Vg(US-KCferrell MS 1, 321r)やパドヴァA写本(GB-Ob MS. Canon. Pat. Lat. 229 (Pad A), 38r)などで伝わります。
⑥ピカード(Jehan Pycard alias Vaux)のSanctus(1415-21年・GB-Lbl Add. MS 57950 (Old Hall Manuscript), 100v)
TriplexとTenorで構成される四声カノンです。同じ写本でビタリング(Thomas Byttering)の二声カノンによるGloria(13v)やピカード(Pycard)の三声カノンによるGloria(15v)やCredo(123r)も伝わります。
⑦ボード・コルディエ(Baude Cordier)の〈コンパスで私は作られた(Tout par compas suy composés)〉
円形の楽譜が書かれており、スプリヌスとコントラが二声カノンを構成してテノールを伴います。Codex Chantilly(F-CH MS 564, 12r)で伝わります。
二声カノン(canon)です。「Canon: Dum tria percurris quatuor val. Tertius unum subque diapas sed facit alba moras.」と記されています。
⑨ジョン・ダンスタブル(John Dunstable, c. 1390-1453)のGloria(1430年頃・EV-TALtm ETMM M8:2/1-1)
四声カノン(rota/round)の下に一声が付いて五声で歌われます。
⑩ギヨーム・デュファイ(Guillaume Dufay, 1397-1474)の四声モテトゥス〈バラの花が先ごろ(Nuper rosarum flores )〉(1436年)
テノールとコントラの定旋律(cantus firmus)が五度カノンとなり、大聖堂の比率6:4:2:3のタレアで構成されます。また、主和音→属和音→主和音→下属和音→主和音で構成される定旋律からなるバスです。トレント92写本(1440年頃・I-TRbc MS 1379, 21v-23r))やモデナB写本(1448年・I-MOe MS α.X.1.11, 70v-71v)で伝わります。
⑪ギヨーム・デュファイ(Guillaume Dufay, 1397-1474)の四声モテトゥス〈栄光に満ちた海の星(Inclita stella maris)〉(1440年頃)
テノールとコントラがカノンをなします。「Contra concordans cum fuga et cuilibet per se in O. Secundus contratenor concordans cum omnibus in C. Non potest cantari nisi pueri dicant fugam.」「Est fuga de se canendo de tempore perfecto. Et simul incipiendo. Et est concordans si placet absque contratenores.」と記されています。ボローニャQ15写本(1440年・I-Bc Q.15, 211v-212r)で伝わります。
⑫ギヨーム・デュファイ(Guillaume Dufay, 1397-1474)の四声ミサ曲Missa L'Homme Armé(1461年)
GloriaのQui cum patre et filioはカントゥスとコントラが4:1のタレアでカノンをなして、「Scindite pausas longarum, caetera per medium」と指示され、SanctusのPleni suntは三声カノンで構成されます。Codex Strohm(I-La MS 238, 39r-39v)やCarver Choirbook(1501-46年・GB-En MS Adv. 5.I.15, 26v-42r)で伝わります。
⑬ギヨーム・デュファイ(Guillaume Dufay, 1397-1474)の四声ミサ曲Missa Ave regina caelorum(1472年)
KyrieのChristeは三声フーガ(Cantus - Fuga - Concordans cum fuga)で構成され、「Longa fugat bino, terno brevis in diapason」と指示されます。ブリュッセル写本(1480年頃・B-Br MS 5557, 110v-120v)やモデナD写本(1481年・I-MOe MS α.M.1.13, 159v-176r)で伝わります。
⑭ヨハネス・オケゲム(Johannes Ockeghem, c. 1410-1497)の四声ミサ曲Missa Prolationum(1460年頃)
異なる音価(メンスーラ)で速度の比率(プロラツィオ)が変わる拡大・縮小カノンです。ウィーン写本(1460年頃・A-Wn Cod. 11883 Han, 208r-221r)やチヒ写本(1498-1503年・V-CVbav MS Chigi C.VIII.234, 106v-114r)で伝わります。
⑮ジョスカン・デ・プレ(Josquin Desprez, c. 1450-1521)の五声ミサ曲Missa Pange lingua(1515年頃)
通模倣様式で完全五度のカノンです。ミュンヘン写本(1513-19年・D-Mbs Mus. MS 510, 42v-63r)、ウィーン写本(1518-20年・A-Wn Cod. 4809 Han, 1v-22r)、イエーナ写本(1521-25年・D-Ju MS 21, 1v-18r)、オッコ写本(1525-34年・B-Br MS IV.922, 28v-41r)で伝わります。1539年にニュルンベルクでHans Ottから出版(Missae tredecim quatuor vocum)されました。
⑯ピエール・ド・ラリュ(Pierre de la Rue, 1452-1518)の五声ミサ曲Missa L'Homme Armé(1500年頃)
全楽章においてカノンが使われます。イェーナ写本(1500年頃・D-Ju MS 22, 30v-42r)、ブリュッセル写本(1505年・B-Br MS 9126, 28v-30r)、ウィーン写本(1505年頃・A-Wn Cod. 1783, 229v-240v)、ベルリン写本(1537年・D-Bga MS XX. HA StUB Königsberg Nr. 7, 64r-68r)で伝わります。
⑰ヤーコプ・オブレヒト(Jacob Obrecht, 1457-1505)の四声ミサ曲Missa Malheur me bat(1500年頃)
定旋律を分解して順行や逆行、音価を変える拡大や縮小を活用してカノンに構築しました。ベルリン写本(1485-1500年頃・D-B MS Mus. 40021, 186r-192v)で伝わります。1503年にヴェネツィアでOttaviano Petrucciから出版(Misse Obrecht)されました。
⑱アントワーヌ・ブリュメル(Antoine Brumel, c. 1460-1513)のMissa En l'ombre d'un buissonet à 4(1516年) 後半
原曲のジョスカンの三声シャンソン〈暑い日の陰(A l'ombre d'ung buissonet)〉(1490年・I-Bc Q.17, 45v-46r、1504年・Canti C. N.° cento Cinquanta, 133r)と同じく、カノンの解決により、コントラにカントゥスが生まれますが、二重ストレッタを導入しました。1516年にローマでAndrea Anticoから出版(Liber quindecim missarum)され、プラハ写本(1520-40年・CZ-Pu MS 59 R 5117, 152v-162r)でも伝わります。
• Margaret Bent (1996). A new canonic Gloria and the changing profile of Dunstaple, Plainsong and Medieval Music, Volume 5, Issue 1: 45-67.
• Katelijne Schiltz; Bonnie J. Blackburn (2005). Canons and Canonic Techniques, 14th-16th Centuries: Theory, Practice, and Reception History, Leuven Studies in Musicology 1